آموزش ساخت زیورآلات

آموزش ساخت زیورآلات

ساخت زیورآلات یکی از مشاغل هنری و پر زحمت است. در زیر به توضیح آن می پردازیم:

توجه : مواردی که در زیر ذکر شده، تخصصی است و فقط توسط افراد متخصص و با تجهیزات مخصوص انجام می شود. انجام این کار توسط افراد غیر متخصص موجب آسیب های جدی می گردد. منبع این مقاله سایت zar.ir میباشد .

دوره مقدماتی زیور آلات سنتی:

کاربرد نقره در ساخت زیور الات بیشتر از طلا است . استفاده از زیور الات سنتی علاوه بر جنبه زیباشناسی ریشه آئینی دارد . انسانها در زمانهای دور چون خود را در مقابل ناملایمات طبیعت ناتوان می دیدند ؛ برای رفع و مبارزه با این ناملایمات متوسل به پوشیدن و نصب زیورهای گوناگون به خود و محل زندگی می شدند و بدین وسیله به روح و روان خود آرامش می دادند .حتی امروزه بعضی از سنگها و زیور ها با نامهای خاص سنتی در بین مردم شناخته شده است  زیور آلات سنتی همیشه در بین بومیان هر منطقه جاذبه خاصی داشته و هر منطقه بر اساس شیوه زندگی و مفاهیم فرهنگی نوعی زیورآلات را برای خود تولید می کند . بطوری که  جزء لاینفک پوشاک زنان بومی است .در زندگی مدرن امروز ساخت زیورالات با طرحهای جدیدونو در بین مردم رواج فراوان پیداکرده است نیز در بازازهای جهانی جایگاه خاصی را به خود اختصاص داد

شناخت ابزار ساخت زیورآلات :

چرخ نورد: دستگاهی است جهت تخت و باریک کردن وحالت دادن به مفتول سیمی بکار میرود.

مته دستی : جهت پیچاندن و باد دادن مفتول سیمی بکار میرود .

چراغ کار :گازی یا بنزینی: جهت جوش دادن و نرم کردن فلز استفاده میشود و شامل کپسول و رگلاتور مخصوص( جهت کار های صنعتی وکنترل اولیه حرارت استفاده میشود) و شلنگ و شعله پوش و نیش میباشد.

شعله پوش: میزان حرارت را درمرحله دوم کنترل وتنظیم میکند و به رگلاتور مخصوص وصل میشود.

نیش: قسمتی از چراغ کار است که  میزان شعله وحرارت را تنظیم میکند و  به شعله پوش وصل میشود.

انبر دست: جهت تخت کردن فلز برای ساخت زیورآلات بکار میرود.

دم باریک: مهمترین ابزار در ساخت زیور آلات سنتی می باشد که جهت جفت  وتخت و جمع کردن و حالت دادن بکار میرود.

قیچی مخصوص زرگری : این نوع قیچی فقط در زرگری جهت برش استفاده میشود.

پنس: گیره ای است جهت گذاشتن جوش روی اتصال ورق ومفتول بکار میرود .

تخته نسوز : جنس آن از گچ است و زیر کاری جهت جوشکاری است.

چکش فلزی: برای تخت وصاف کردن ورق و مفتول بکار میرود.

پولیش: نوعی جلا سنج است جهت پرداخت بکار میرود.

قالب: دوتکه فلز آهنی از پیش ساخته است که تصویر شیی در آن حکاکی شده است.

پرس: جهت شکل دادن شیی در قالب بکار میرود.

مینی فرز: سوهان برقی است که برای صاف کردن  و از بین بردن اضافات شی ء بکار میبرییم.

حدیده کش: جهت باریک کردن مفتول فلزی  به اندازه دلخواه بکار میرود.

چکش پلاستیکی: برای ظریف کاری شیی  بکار میرود طوری که کار خط نخورد.

دینام پرداخت: : بعد از ذاغاب کاری خش و اضافه های فلز را با دینام پرداخت می کنند و هم چنین برای براق کردن مورد استفاده قرار میگیرد.

سوهان ریزو درشت : برای صاف کردن و  لکه برداری استفاده میشود.

گیره: جهت گرفتن اشیا در هنگام جوشکاری بکار میرود.

انبر دم گرد: جهت درست کردن حلقه و جفت کردن بکار میرود.

دریل دستی : این ابزار برای حالت دادن به مفتول  و پیچاندن و باد دادن آن بکار میرود.

چرخ دستی کوچک: برای حالت دادن به مفتول فلزی و ورق بکار میرود.

قلع: فلزی است با نقطه ذوب پایین ودر لحیم کاری جهت پایین آوردن نقطه ذوب بکار میرود.

مفتول برنج: فلزی سختر از مس که در واقع آلیازی از مس و روی و قلع و گاهی سرب است که جهت ساخت  زیورآلات استفاده میشود.

مفتول مسی : مهمترین فلز در ساخت زیورآلات این منطقه است . نرم و قابل انعطاف است .

سندان : شمش یا ورق فلزی را روی آن قرار داده و چکش کاری میکنند.

سنگهای رنگی : در طبیعت سنگهای مختلفی به رنگهای گوناگون وجوددارد که با نام های خاصی مثلا عقیق در انواع مختلف ( سرخ / دلربا/ بلبلی / نارنجی متمایل به قرمز ) و یا فیروزه با رنگهای آبی سیر وروشن و سنگهای شیشه ای با رنگهای سبز وقرمز و قهوه ای و آبی سیر شناخته شده اند .

مواد اولیه لازم در ساخت زیور آلات سنتی :

تنه کا، نوشادر ، ورق برنج ، مس ،ورشو، نقره، طلا .مفتول ( برنج،مس ، ورشو، نقره ، طلا،) جوش ،جوهر نمک ، جوهر گوگرد ، اسید سولفوریک، نقره، طلا، نگین .شوره قلعی ، بوره ، موم .

تنه کا :   کلمه ازریشه فارسی یا سانسکریت است که در واقع همان بوره طبیعی یا بوراکس میباشد . پودر سفیدرنگی است که به آن آب اضافه کرده وبه صورت مایع استفاده میشود و جهت تسریع لحیم کاری بکار میرود .

جوش یالحیم : لحیم از آلیاژی نقره و مس و روی و قلع تهیه می گردد. نسبت ترکِیب بدین شکل است که در ازا هر واحد نقره پنج درصد واحد مس و مقدار اندکی روی و قلع اضافه کرده و همه آنها را ذوب و پس از قالب گیری چرخ کشی کرده و به صورت ورقه های نازک در می آورند و سپس آنها را به شکل دلخواه برش داده و برای لحیم استفاده می کنند .

بعضی از نقره کاران به جای قلع از کاتمنیوم استفاده می کنند .

نوشادر(N aHCO3)  یا نمک: جهت جوش کاری قلع و آب کردن نقره وزدودن ناخالصیها بکار میرود .

جوهر نمک یا اسید نیتریک (HNO3 ): جهت تمیز کردن قطعات خبلی کثیف وذاغ آب دادن بکار میرود.

اسید سولفوریک ( H2SO4) : همان تیزاب است که جهت لایه برداری فلز و تمیز و سفیدکردن محل جوش و از بین بردن اثرتنه کا و آبکاری برنج استفاده میشود . اسید سولفوریک در غلظت های متفاوت وجود دارد . برای رقیق کردن آن از آب استفاده میشود.

شوره قلمی یا نیترات پتاسیم (۳kno ) : ترکیبی بی رنگو بلورین است که جهت تمیز کردن و شوره کاری و قرمز کردن  طلاهای کم عیار  ونقره استفاده میگردد.

بوره یا بوراکس یا استر اسید بوریک (Na2B 4O7 ) : ملح سفید و خشک و بلورین است که مزه قلیایی دارد و مکمل شوره می باشد و جهت جوش طلا ونقره وشیشه سازی بکار میرود.

موم : جهت حدیده کشی وباریک کردن مفتول فلزی و دندانه ،دندانه نشدن آن بکار میرود.

مراحل ساخت زیورآلات:

برش و حالت دادن اولیه: ابتدا ورق یا مفتول را از جنس برنج یا مسی انتخاب کرده و آن را در اندازه مورد نظر برش میدهیم . بعد برای اینکه نرم شود  آنرا حرارت میدهیم  این عمل باعث استفاده راحت تر مشود . با باد دادن سیم ها را در طرح های دو لایه وسه لایه به آنها شکلهای زیبایی بدهیم و با استفاده از میخ به آن حالت می بخشیم

روش جوشکاری : در این مرحله جوشها رادر اندازه های مختلف از جنس (برنج ، مس ) انتخاب میکنیم . قبل از این کار جوش را زیر دستگاه نورد قرار داده تاکاملا نازک شود و به وسیله قیچی آن را به قطعات ریز برش میدهیم. وقتی که محل اتصال مفتول و ورق را تعیین کردیم جوش را داخل آب تنه کاه میگذاریم و بعد محل اتصال را جوش میکنیم.

روش درست کردن آب  تنه کاه : ظرف کوچکی را تقریبا پر آب میکنیم و یک چهارم ظرفیت ظرف را پودر تنه کاه میریزیم  وآن را روی چراغ گاز حرارت میدهیم تا کاملا حل شود .میزان حرارت بستگی به کوچکی و بزرگی و نازکی کار دارد، برای این کار نیش شعله کش را عوض کرده و از نیش با حرارات کم یا زیاد استفاده کرده و محل اتصال مفتول و ورق را آنقذر حرارت میدهیم تاسرخ شود و جوش جمع شود و به شکل توپک کوچک در آید . بعد برای روانتر شدن و بهتر جوش خوردن  مقدار کمی پودر تنه کاه را روی محل اتصال میریزیم .بعد این عمل دیگر اجزا نیز جوش میکنیم.

فرز کاری : دراین مرحله قطعات جوش داده و آماده رابه هم وصل می کنیم و کارهای آماده را با فرز کار و سوهان و سمباده کشی تینر میکنیم وجاهای جوش واضافه های کار را به وسیله مینی فرز و فرز میکشیم. این کار را برای برطرف کردن لکه ها در حین جوشکاری انجام می دهیم .

زیر سازی: بعد از فرز کاری کار، میتوان با زیرسازی تمام سیاهی واضافه های تنه کا را از بین برد . برای این کار ابتدا به وسیله ذاغاب که شامل جوهر نمک یا جوهر گوگرد رقیق شده است کار ها راتینر میکنیم ، روش کار این است که فلز را مفداری حرارت میدهیم تاگرم شود وبعد داخل محلول ذاغاب می گذاریم ویه مدت پنج الی ۱۰ دقیقه بستگی به تینری و کثیفی کرا ونوع فلز دارد  بعدکار را از داخل ذاغاب خارج می کنیم وفورا آن را داخل آب می گذاریم وبعد میتوان پس از خارج کردن کار آن راپرس کاری کردوبه وسیله یک فرچه مخصوص   آن را خشک میکنیم .

آبکاری : در دو روش دست ودستگاه انجام میشود . آبکاری برنجه فقط مخصوص فلز برنج است وبه وسیله اسیدسور لفوریک ( تیزاب سلطانی ) درست میشود .که ابتدا کار آماده شده را به تکه ای سیم می بندیم وداخل محلول تیزاب به مدت حدودا پنج ثانیه قرار هدهیم و فورا آنرا بیرون آورده وداخل آب و بعد داخل خاک اره (آرد مشار ) می گذاریم تا کاملا اجزا وسوراخهای آن خشک شود . خاک اره باعث براق شدن کار میشود .روش آبکار ی طلا و نقره: برای درست کردن آب نقره ویا طلا ابتدا فلزرا با اسید سولفوریک را ذاخل یک بشر(ظرف آزمایشگاهی) حرارت میدهیم تا تمام ناخالصی های فلز از بین رفته وکاملا پاک شود و بعد با آب سیانور به ازای هر نیم لیتر آب مقطر یک مثقال سیانور ویک مثقال فلز میگذاریم وبعد از اینکه با هم مخلوط شدند به مدت ۲۴ ساعت نگه میداریم تا کاملا مواد جذب هم شوند وبعد مورد استفاده قرارمی دهیم، برای آبکاری طلا وتقره ابتدا  آب نقره وطلا راداخل یک ظرف استیل میریزیم و کمی گرم میکنیم وبعد کار راداخل آن میگذاریم و تکان میدهیم تا کار کاملا آب بگیرد و بعد خارج کرده و برس کاری میکنیم و یک بار دیگر کار را داخل آب نقره سرد میگذاریم و تکان میدهیم و بلافاصله در میآوریم و داخل خاک اره میگذاریم تا براق وخشک شود.

مرحله نگین کاری: بعد از آبکاری نوبت به نگین کاری میرسد که نگین را به وسیله چنگک باچسب به محل مورد نظر چسب میکنیم.  شیی آماده استفاده است .

 رعایت نکات بهداشتی وایمنی در حین کار:

چون در ساخت زیورالات با مواد شیمیایی زیاد  سرو کار داریم. لذا برای پیشگیری از حادثه نکات زیر ضروری است .

۱-      فضای مورد استفاده (یا کارگاه ) باید بزرگ وکافی باشد

۲-      چون از مواد شیمیایی استفاده میگردد کارگاه باید به تهویه قوی مجهز باشد که جریان هوا براحتی صورت گیرد .

۳-      زرگرا ن باید به ماسک / عینک / دستکش / چکمه / لباس کار مجهز باشند .

۴-      همیشه قبل از کار وبعد ازپایان کاروسایل برقی وگازی کاملا بررسی وکنترل گردد.

۵-      تعداد افراد متناسب با کار باشد که در حین کار ازدحامی ایجاد نگردد .

۶-      ذقت در استفاده از مواد شیمیایی ووسایل گازی بسیار لازم است برهمین اساس فرد باید با آسو دگی خاطر به کار بپردازد.

برای مشاهده جدیدترین جواهرات کلیک کنید