لطمه زدن به اصالت بازار انگشتر مشهد توسط دلالان

گشت و گذار چند ساعته خبرنگار خراسان رضوی در پاتوق انگشتر فروشان مشهد

در ادامه به بررسی این گزارش می پردازیم با ما همراه باشید…

لطمه زدن به اصالت بازار انگشتر مشهد توسط دلالان

 نه هنر انگشتر سازی راه خود را گم می کند و نه طالبان این اثر هنری.

اما آنچه اهمیت دارد حفظ و هویت بخشی به این صنعت دست ساز است که در بازارهای بین المللی در سایه غفلت برخی مسئولان این حوزه به فروش می رسد و تنها عیارش در هنگام فروش این است که دلال شخص سوم – که ملیت غیرایرانی نیز دارد – بگوید «دست ساز بازار مشهد (ایران) است».

سه سال پیش بود که سرپرست وقت اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی خراسان رضوی از به ثبت رسیدن فن و هنر سنتی انگشترسازی مشهد در میراث معنوی کشور خبر داد اما انگار دلالان بازار انگشترفروشی که خود را «انگشترباز» معرفی می کنند استقبال بهتری از این خبر داشته اند که این گونه به استقبال دستفروشان انگشتر آمده اند و یکی از هنرهای اصیل مشهد را به چوب دلالی می زنند.

عقربه های ساعت، ۱۰ را نشان می دهد که به میان دستفروشان انگشتر، حاشیه نشینان باغ و موزه نادری واقع در چهارراه شهدای مشهد می روم؛ آسوده بر میله های سیاه رنگ باغ نادری تکیه زده اند و به خرید و فروش انگشترهایی با نگین های رنگارنگ بدون شناسنامه هنری، می پردازند؛ انگشترهایی که در بین آن ها می توانی آثار فاخر هنری صنعت انگشترسازی مشهد را بیابی. در این بین اما سردرگمی و نابسامانی صنعت انگشتر سازی باعث شده است که این هنر نفیس راه فروش خود را در بازار دستفروشان ببیند.

یکی از همین دستفروشان این هنر نفیس، گوشه ای را برای خود انتخاب و بساطش را پهن کرده است؛ دست هایش پر از انگشتر با نگین های برجسته است، قیمت ها از ۲۰ هزارتومان گرفته تا ۱۰ میلیون تومان… جماعتی از مردم هم دور او حلقه زده اند، این جا هم فال است هم تماشا.

با یکی از دستفروشان که از تهران آمده است و به خرید و فروش انگشتر می پردازد هم صحبت می شوم. می گوید: انگشتر ۵۰ هزار تومانی اینجا را می خرم و در تهران ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان می فروشم!

او که دائم محوطه بیرونی باغ نادری را دور می زند و هر نیم ساعت در گوشه ای از باغ میان دستفروشان می نشیند در دستانش ساعت مچی و تسبیح شاه مقصود نیز برای فروش دارد اما تمرکز کارش روی خرید و فروش انگشتر مشهدی است و به واسطه دلالی این صنعت هنری سود خوبی نصیبش می شود.

چند دقیقه ای کنار انگشترفروشان می نشینم و صحبت هایشان را با مشتریانشان می شنوم.

یکی درباره خاصیت های مادی و معنوی سنگ های قیمتی که روی رکاب انگشتری ها سوار می کنند می گوید؛

اینکه «سنگ فیروزه برای تنظیم خون و استجابت دعاست، عقیق برای زدودن غم و اندوه و سنگ حدید یا عقیق سیاه شجاعت و جسارت آدم را زیاد می کند…»

آن یکی از معیار های سنجش عیار انگشتری ها می گوید؛ این که اصالت سنگ یا همان نگین استفاده شده در انگشتر معیار اصلی است: «انگشترها از دو قسمت رکاب و سنگ تشکیل می شود. رکاب اصطلاحا به قسمت فلزی انگشتر گفته می شود و سنگ هم نگینی است که بر تارک انگشتر جا خوش می کند. جنس رکاب ها اغلب نقره است و قیمتشان ارتباط مستقیمی با پروسه ساختشان دارد. قیمت رکاب های ماشینی مجموع بهای وزن نقره استفاده شده و اندکی اجرت است اما رکاب های دست ساز، تابع این قاعده نیست. در مورد آن اعتبار در ظرافت نقش و نگار روی رکاب و نام سازنده اش است که روی کار قیمت می گذارد.

مسیر خود را به سمت بازار امام رضا (ع) تغییر می دهم؛ یکی دیگر از مکان های خرید و فروش هنر بومی و نفیس انگشترسازی. اینجا هم غیر از دستفروشان مشهدی از تهران، بروجرد و دیگر شهرهای ایران نماینده وجود دارد و بازار بورس دستفروشان انگشتر با قیمت های میلیونی است.

وارد یکی از مغازه های انگشترفروشی و انگشتر سازی می شوم، صاحب مغازه، انگشترهای نفیس فیروزه را که ۲۰ تا ۳۰ میلیون قیمت دارد برایم می آورد و در پاسخ به سوالم که خریداران این انگشتر ها چه کسانی هستند می گوید: «برخی از افغانستانی هایی که در کشور های آلمان و ایتالیا اقامت دارند، خریدار این انگشتر های گران قیمت هستند و طبق گفته خودشان انگشترهای خریداری شده را با قیمت بیشتری در کشوری که مقیم هستند، به فروش می رسانند!»

دیگر فروشندگان انگشتر که دارای ثبت نامه در میراث معنوی کشور هستند و موی خود را در این راه سفید کرده اند نیز به این موضوع اشاره می کنند، که چرا هویت بخشی به هنر دستی انگشترسازی این چنین مورد غفلت قرار گرفته است و برای برندسازی آن اقدامی نمی شود و همان طور که اصفهان قطب هنر خاتم کاری است چرا مشهد قطب انگشترسازی نباشد و چرا تاکنون نتوانسته است جایگاه خود را پیدا کند.

ولی علت مهجور بودن هنر اصیل انگشترسازی چیست؟ آیا می توان با ایجاد زیر ساخت در این رشته هنری به هویت بخشی آن کمک کرد؟ شاید یک کارشناس صنایع دستی بتواند به این سوال، پاسخ بدهد. «محمد مطیع» که سرپرستی معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی را نیز برعهده دارد، می گوید: اینکه بخواهیم در این مورد برنامه مدونی داشته باشیم نمی شود و حمایت های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی دادن مجوز ، شرکت در نمایشگاه و آموزش به انگشتر سازها همانند سایر رشته های هنری است.

وی در ادامه البته این را هم می گوید که جای ویژه ای برای انگشتر در سوغات زیارت مشهد تدارک دیده شده است: «اکنون بسته سوغات زیارت مشهد مطرح شده است که انگشتر مشهدی نیز جزئی از این بسته است اما اینکه صرفا روی انگشتر حساب جدا باز کنیم این طور نیست!»

منبع:روزنامه خراسان