ضرورت ایجاد تغییر در کیفیت پژوهشی دانشگاه‌ها

 

 

چهره ماندگار علمی کشور گفت: واحدهای تحقیق و توسعه دانشگاه‌ها برای ارتقای کیفیت به نوسازی احتیاج دارند، چشم‌انداز به طور پیوسته در کشورهای پیشرفته در حال تغییر است و ما برای این تغییر آمادگی چندانی نداریم.

 

 

جعفر مهراد استاد دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، با بیان اینکه اقتصاد ایران رو به پیشرفت است و نیاز به آموزش عالی از سوی طبقات متوسط مردم به توسعه این آموزش دامن زده است، گفت: البته پژوهش در دانشگاه‌های کشور برای سازگاری با تغییرات اقتصادی باید ارتقاء یابد. وی افزود: تعدادی از دانشگاه‌های کشور مانند دانشگاه‌های مادر و صنعتی بزرگ هم‌اکنون به واسطه سیاست‌های علمی و اسناد بالادستی به دانشگاه‌های نخبه‌پرور و تا حدودی نیز پژوهش‌محور مبدل شده‌اند که این مسئله به نوبه خود تربیت دانشجویان و دارندگان مدرک کارشناسی ارشد و دکتری را برای پژوهش‌های صنعت‌محور بیشتر کرده است. به گفته مهراد اکنون این نگرش وجود دارد که تا مادامی که دانشگاه‌ها از پتانسیل پژوهشی برخوردار نباشند قادر به پاسخگویی در رابطه با چالش‌های نوآوری نیستند. وی مواجه شدن با انقلاب سوم یعنی برقراری ارتباط میان دانشگاه و صنعت را یکی از چالش‌های اساسی دانشگاه‌های ایران برشمرد و گفت: دانشگاه‌ها لازم است کیفیت پژوهش‌های علمی را سرعت بخشیده و همکاری‌های پژوهشی از جمله همکاری چند رشته‌ای، شبکه‌سازی در منطقه و همکاری با صنعت را افزایش دهند. به گفته مهراد مهم‌تر از همه آن است که دانشگاه‌ها باید بدانند چگونه تیم‌های پژوهشی را ایجاد و مدیریت کنند. وی گفت: اکنون تعدادی از قطب‌های علمی در دانشگاه‌ها تاسیس شده است و این مسئله تغییر مهمی است که در یک دهه اخیر اتفاق افتاده  و لازم است شرکت‌ها و صنایع برای ایجاد تغییر و برخورداری از تحولات فناوری و نوآوری با قطب‌های علمی همکاری کنند. این استاد علم اطلاعات و دانش‌شناسی اظهار داشت: اکنون در کشورهایی مانند هندوستان و چین تعداد بیشتری از شرکت‌ها، مراکز تحقیق و توسعه خود را تاسیس کرده‌اند که نه تنها از مجاورت با بازارهای بزرگ و نیروی کار ارزان سود می‌برند بلکه با خلق نوآوری فرصت‌های کسب و کار بیشتری را هم برای خود فراهم آورده‌اند. وی افزود: این نوع مراکز تحقیق و توسعه با برخی دانشگاه‌های پژوهش‌محور در مهندسی، سخت‌افزار IT، نرم‌افزار IT، بیوتکنولوژی، داروسازی و سایر حوزه‌ها ارتباط برقرار کرده و همکاری می‌کنند. بنابراین چنین شرایطی لازم است در دانشگاه‌های کشور ما هم تامین شود. صنعت باید به دانشگاه‌ها اعتماد کرده و درهای خود را به روی پژوهشگران دانشگاهی باز کند. استاد دانشگاه شیراز اضافه کرد: اکنون صنعت به راحتی می‌تواند فارغ‌التحصیلان دکتری را با پرداخت‌هایی معمول جذب کند. وی گفت: اگر در آمریکا و اروپا بتوان تنها یک Ph.D. در اختیار گرفت در ایران می‌توان دو یا سه Ph.D. را در خدمت گرفت. وی ادامه داد: واحدهای تحقیق و توسعه تحت عناوین پژوهشکده یا مراکز تحقیقاتی که در درون دانشگاه‌ها تاسیس شده‌اند برای ارتقای کیفیت به نوسازی احتیاج دارند و این پدیده به طور سیستماتیک اتفاق نمی‌افتد بلکه چشم‌انداز پیوسته در کشورهای پیشرفته در حال تغییر است و ما برای این تغییر آمادگی چندانی نداریم. وی با بیان اینکه توسعه و ارتقای پژوهشی در ایران به صورت موردی اتفاق می‌افتد گفت: حتی کشورهایی مانند چین و مالزی نیز که در حال پیشرفت هستند از نظر کیفیت پژوهشی و نوآوری کار مهمی انجام نمی‌دهند، اگر بخواهیم توانمندی‌های پژوهشی دانشگاه‌ه و مراکز علمی ایران را با استاندارد بین‌المللی مقایسه کنیم لازم است کارهای بیشتری انجام پذیرد که افزایش بودجه پژوهشی از تولید ناخالص داخلی از آن جمله است. مهراد گفت: توانایی ایران پیرامون نوآوری، مستلزم همکاری‌های نزدیک با کشورهای توسعه‌یافته است، ایران برای ارتقای کیفیت پژوهشی با استانداردهای بین‌المللی لازم است بین ثروت و قدرت تفکر پل بزند، سیاست‌گذاران و مسئولان دانشگاهی گاهی از عدم پشتیبانی از پژوهش دانشگاهی و نبود پیوند بین دانشگاه با صنعت و نیز از نبود صنایع عمده در منطقه دانشگاهی اظهار ناخشنودی می‌کنند. وی افزود: صنایعی که در مناطق مختلف کشور قرار دارند صنایع منابع‌محور هستند که در معرض نوآوری قرار ندارند اما در مبانی فکری سیاست‌گذاران این صنایع برای برخورداری از امتیازات جهانی شدن لازم است تغییرات عمده‌ای صورت گیرد و ارتباط صنعت با دانشگاه برای تحقق انقلاب سوم یعنی ایجاد دانشگاه‌های کارآفرین انجام شود. این استاد دانشگاه شیراز گفت: فرصت‌های بزرگ در دنیایی که به دهکده جهانی می‌مانند وجود دارد. صنعت ممکن است در همان کشوری که محصولات را تولید کرده یا به فروش می‌رساند قرار نداشته باشد. وی با بیان اینکه معنای جهانی شدن به مراتب گسترده‌تر از این مسائل است گفت: به عنوان نمونه صنایع سنگاپور نیمی از درآمدهای خود را خارج از جغرافیای این کشور به دست می‌آورد و پژوهشگران بر روی نوآوری محصولاتی کار می‌کنند که حتی ممکن است در کشور فروخته نشود. این یک پارادایم است که در آن پژوهش و نوآوری الزاما برای اقتصاد محلی مدنظر نیست بلکه دراین پارادایم هدف فرصت‌های جهانی است که از بازخورد آن اقتصاد محلی شکوفا می‌شود. چهره ماندگار علمی کشور گفت: چنانچه ایران بخواهد خود را در موقعیتی قرار دهد که از اقتصاد جهانی، رقابتی برخوردار باشد خط اتصال بین آموزش عالی، پژوهش، نوآوری و سیاست علمی باید به طور هماهنگ در دو سطح سازمانی و ملی اتفاق افتد، برای یک اقتصاد دانش‌بنیان و مبتنی بر نوآوری داشتن دو برنامه جداگانه بی‌معنی است، اسناد بالادستی از جمله سیاست‌های کلی علم و فناوری از این ویژگی برخوردار بوده و از این خط پیروی می‌کنند. وی خاطرنشان کرد: گفته می‌شود در حالیکه از میزان تحریم‌ها کاسته می‌شود شرکت‌های مختلفی علاقمندی خود را به سرمایه‌گذاری در کسب و کارهای به ایران نشان داده‌اند در این موقعیت دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها باید انگیزه‌های صنایع را که به کشور می‌آیند یا قرار است در آینده در ایران سرمایه‌گذاری کنند مورد بررسی قرار دهند. مهراد گفت: دانشگاه‌ها باید این سوال را مطرح کنند که چرا این صنایع اکنون وارد سرمایه‌گذاری در ایران می‌شوند؟ تنها راهی که برای پاسخگویی به این سوال وجود دارد ایجاد فضایی مملو از فهم و تفاهم است که باید بین سه گروه یعنی سیاست‌گذاران در سطح دولت، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها که تحقیقات را هدایت می‌کند و صنعت که خواستار انجام تحقیقات علمی است ایجاد شود.