سنگ قیمتی در صنعت ایران چه جایگاهی به خود اختصاص داده است؟

کانی ها و سنگ قیمتی از دیرباز در کشور ما مورد توجه قرار گرفته بودند.

از اشاره ای که به سنگ قیمتی و جواهرات در نوشته ها و داستان های قدیمی شده است توجه زیاد

ایران باستان به این موضوع را نشان می دهد. ایرانیان از زمان های قدیم سنگ های قیمتی و

نیمه قیمتی را به خوبی می شناختند. دانشمندانی همچون رازی، ابوریحان بیرونی، جابربن حیان

و ابوعلی سینا سالها قبل مواد معدنی را تقسیم بندی کرده اند و اکنون بسیاری از قانون هایی که در

رابطه با معادن کشور است منطبق بر یافته های آنهاست.

توسعه صنعت جواهرات در دنیای امروزی بیش از گذشته نیازمند ورود به بخش های علمی است؛

در این رابطه، واحدهای متعددی در بخش خصوصی تلاش داشته اند تا این صنعت را به جایگاه

شایسته ای در سطح اقتصادی برسانند.

جایگاه ایران در عرصه سنگ های قیمتی و ارتباطی که مراکز علمی یا صنعتی در این حوزه ایجاد

کرده اند بسیار بالاست. در سال ۸۳ اولین آموزشگاه سنگ شناسی در شرق کشور تاسیس شد و

اکنون مشهد به عنوان شهر جهانی گوهرسنگ ها به ثبت رسیده است.

در سال های قبل پروژه پتانسیل یابی سنگ های قیمتی در ایران مطرح شد که این موضوع در

۲۰ استان تحقق یافت؛ نتیجه این طرح، شناسایی ۳۹ گوهر سنگ قابل تراش برای کاربرد در زیورآلات

بود. این موضوع نشان می دهد که ایران واقعا پتانسیل قوی در این زمینه دارد.

از قدیم الایام، سنگ های یاقوت، یشم، الماس و زمرد در ایران وجود داشتند.

بررسی جایگاه ایران از منظر سنگ قیمتی

به گفته رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار جواهرات و سنگ قیمتی و زینتی معاونت

علمی و فناوری، از این ۳۹ نوع سنگ قیمتی، حداقل ۲۰ نوع در خراسان وجود دارد بنابراین خراسان

یکی از متنوع ترین و پر پتانسیل ترین استان های سنگ های زینتی یا گوهر سنگ هاست.

مشهد به لحاظ گردشگری توریستی و پتانسیل صنعت سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی و

گوهر سنگ ها جایگاه ویژه ای دارد.

تقریبا دو دهه است که صنعت جواهرات با علم عجین شده است. صنعت جواهرات توانسته با

علم ارتباط بگیرد به طوری که بعد از بازدید داوران بین المللی بمبئی، بانکوک  و تایلند از مشهد،

این شهر را به عنوان شهر جهانی جواهرات معرفی کرده اند.

این صنعت می تواند نقشی در اقتصاد کشور داشته باشد، در سال های گذشته اولین برندهای

جواهر سازی در ایران ثبت شد؛ همچنین ۳ واحد طراحی جواهرات در مشهد تاسیس کردند که در

هیچ کجای کشور وجود ندارد. وجود آزمایشگاه های تخصصی در حوزه گوهر شناسی، هنرستان

تراش سنگ، مراکز آموزشی گوهر شناسی در مشهد از مواردی هستند که می تواند پر اهمیت باشد

و نشان از پیش رفتن این صنعت به صورت علمی در کشور دارد.

اشتغال زایی چشمگیر در صنعت سنگ های قیمتی

بر طبق مطالعات موسسه مطالعات جواهر شناسی امریکا (GIA) از ابتدای شناسایی یک سنگ در

معدن، استخراج، تراش و فراوری و تبدیل آن به نگین، فروش و غیره نزدیک به ۲۰۰ حرفه مختلف نیاز

است؛ در هیچ صنعتی چنین سیطره ایجاد فرصت شغلی نداشته و نداریم.

بنابراین اگر صنعت ساخت پایه که دربرگیرنده ۸۰ حرفه است را به این صنعت اضافه کنیم مجموعا

۲۸۰ حرفه برای تبدیل یک سنگ قیمتی به جواهر وجود دارد. علاوه بر ایجاد فرصت شغلی، این

صنعت می تواند یک مزیت نسبی برای  کشور محسوب شود.

صنعت جواهرات هیچ  وابستگی به صنعت حمل و نقل ندارد چون در ابعاد کوچک حمل می شوند،

همچنین عدم وابستگی به صنعت حمل و نقل و ایجاد ارزش افزوده بین ۳۰۰ تا ۷۰۰ درصد می تواند

یک مزیت در این صنعت محسوب شود.

نیاز به فضای کم برای ایجاد یک شغل در صنعت جواهرات، مطرح بودن این هنر و صنعت به عنوان

شغل خانگی و… می تواند به عنوان مزیت های نسبی در این حوزه مطرح شوند در عین حالی که

مزیت اقتصادی بالایی خواهد داشت.

تاکنون ۴ استاندارد روی سنگ قیمتی تدوین شده است؛ روش شناسایی سنگ های رنگی، درجه بندی

و شناخت سنگ های رنگی، درجه بندی و شناخت مروارید، شناسایی و درجه بندی الماس از

استانداردهای تدوین شده سنگ های قیمتی به شمار می روند. این ها در اداره استاندارد به تدوین

رسیده است. این قوانین جدید هستند و نیز در ۲ سال گذشته کدملی اخذ کرده اند؛ همچنین در حال

حاضر نیازی به استانداردهای دیگری در زمینه جواهرات نیست.

استفاده از تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی در صنعت سنگ قیمتی

از آنجایی که علم گوهر شناسی به قدری پیشرفت کرده که در دنیای امروز الزاما برای شناخت

سنگ قیمتی باید از تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی استفاده کرد،در نتیجه یکی از مواردی که خیلی

خوب می تواند در گردش نقدینگی و شاخص های اقتصادی در این دوره که مبحث اقتصاد مقاومتی

و اقتصاد دانش بنیان مطرح است، تاثیر گذار باشد  صنعت جواهرات خواهد بود؛ چون پتانسیل، هنر،

علم و تجهیزات آن به صورت بومی در کشور وجود دارد و عده زیادی هم تحت آموزش علمی قرار

گرفته اند.

ارائه تسهیلات قانونی به جای تسهیلات دولتی در صنعت سنگ قیمتی

با یک پشتیبانی ساده تعداد زیادی می توانند در زمینه سنگ مشغول به کار شوند، این حوزه بیشتر از

اینکه نیاز به تسهیلات دولتی داشته باشد بیشتر به تسهیلات قانونی نیاز دارد.

همواره باید راه برای توسعه صنعت سنگ قیمتی هموار باشد تا بتوان به راحتی در این  مسیر گام

بردارشت.

بررسی معضلات صادرات سنگ های قیمتی و جواهرات ایرانی

زمانیکه سنگ ها برای صادرات آماده می شوند باید برای ارزش گذاری به تهران بروند و دوباره

به مشهد بازگردند؛ بعد از آن از مشهد به کشورهای مد نظر صادر می شود.

همواره این مسیر رفت و برگشت به تهران می تواند از موانع صادرات سنگ قیمتی به شمار رود؛

این درحالی است که آزمایشگاه های تخصصی مورد تایید و استاندارد در مشهد وجود دارد؛

از سویی وجود گمرک تخصصی با کارشناسان حرفه ای در این زمینه می تواند یک مسیر را از

صادرات سنگ های زینتی بکاهد.

رونق اقتصادی کشور به واسطه یک فناوری کمتر پیچیده

در مقوله اقتصاد مقاومتی بر پایه اقتصاد دانش بنیان، به دانش پیشرفته یا کمتر پیشرفته

اشاره ای نشده است بنابراین می توان چنین برداشت کرد که فناوری هایی که پیشرفت کمتری

داشته اند هم می توانند در تحقق اقتصاد دانش بنیان تاثیر گذار باشند. این بدان معناست که

صنعت جواهرات و سنگ قیمتی که از فناوری پیچیده ای برخوردار نیست می تواند در اقتصاد

کشور تاثیر بسزایی داشته باشد.

بر همین اساس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار در معاونت علمی تشکیل شده تا به

فناوری هایی با پیشرفت کمتر توجه ویژه ای شود. به علت اینکه ما در کشور مزیت و پتانسیل های

بالقوه ای در سنگ های قیمتی و جواهرات تزئینی داریم، کانون جواهرات و سنگ های قیمتی را

تشکیل دادیم.

همچنین کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با

مشارکت بخش خصوصی و اعضای فعال از جمله اتحادیه سنگ های قیمتی تشکیل شده است و

سعی دارد تا حلقه های مفقوده دانش و خلاء هایی که در این زمینه وجود دارد را برطرف و بازاری

مناسب را برای آن به وجود بیاورد

مراحل رسیدن به محصول نهایی

در اصل، برای ورود محصول نهایی جواهرات به بازار اقداماتی همچون شناسایی سنگ، استحصال،

برش، فلز کاری، بسته بندی و … انجام می گیرد؛ هر یک از این مراحل نیاز به دستگاهها و نیروهای

انسانی دارد؛ از این رو بکارگیری نیروهای انسانی که بتواند نیاز این صنعت را براورده کند تا در

اقتصاد کشور تاثیر گذار باشد مهم است.

سهم شرکت های داخلی دانش بنیان که می توانند از ظرفیت های اقتصادی این بخش بهره ببرند

تا اشتغال سطح بالا و پایداری را برای مردم به وجود بیاورند، زیاد است.

رونق اقتصادی و پرداختن به کسب و کار همیشه نباید در حوزه فناوری پیشرفته باشد زیرا خیلی

از فناوری های کمتر پیشرفته نیاز به دانش دارند. حوزه جواهرات و سنگ قیمتی هم در این دسته

از فناوری کمتر پیشرفته هستند که می تواند رونق اقتصادی برای کشور داشته باشند.

در واقع با توجه به فناوری های پیشرفته و کمتر پیشرفته می توان فناوری را به برترین جایگاه رساند.

ثروت زایی از سنگ های زینتی بر پایه علم

برآوردها نشان می دهد که بازار سنگ های زینتی در کشور بزرگ و گسترده است. از چین، تایلند و

هند زیور آلات به کشور ما وارد می شود این در حالی است که باید از ظرفیت بالقوه مان استفاده کنیم

و از علم به ثروت برسیم. شناسایی سنگ قیمتی نیاز به دانش دارد بر خلاف اینکه خیلی ها این حرفه و

صنعت را یک عرصه پیش پا افتاده و سنتی می دانند.

پیشرفت صنعت جواهرات در گرو فعالیت شرکت های دانش بنیان و دانشگاه‌ها

برای اینکه یک بازار بزرگ و معنا دار برای صنعت جواهرات و سنگ های قیمتی ایجاد کنیم نیاز است

که آخرین تکنولوژی های روز را برای شناسایی و استحصال سنگ قیمتی به کار بگیریم.

این کار را شرکت های دانش بنیان و دانشگاه ها می توانند برعهده بگیرند.

کانون جواهرات و سنگ های قیمتی از اولین کانون هایی است که در دوره جدید توانسته

از معاونت علمی مجوز فعالیت اخذ کند. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه علمی کاربردی و مراکز

علوم زمین شناسی مشهد به عنوان بخش های دانشی در این کانون نیز حضور دارند تا بازار

خوبی برای این حوزه به وجود بیاید.

ورود مراکز علمی و دانشگاهی به بخش های صنعتی مانند سنگ قیمتی نقطه عطفی در تحقق

اقتصاد دانش بنیان است. نقطه عطفی که هر چند هنوز نوپا است اما امید می رود بتواند در

آینده ای نه چندان دور چرخه نوآوری تا تولید را تکمیل و با هماهنگی میان نهادهای علمی و

تولید و توزیع محصول بخشی از چالش های اقتصادی کشور را برطرف کند.