چند رنگ نمایی چیست؟

توضیح علمی چند رنگ نمایی(pleochronism) توانایی سنگ برای جذب طول موج های مختلف نور است که رنگ های درخشان را در

هنگام مشاهده از جهات مختلف نمایان می کند.

آیا در بعضی مواقع رنگ سنگ ها شما را حیرت زده کرده است؟

سرچشمه رنگ های مختلف در سنگ ها از کجاست؟

از طریق پدیده شناخته شده ای به نام چند رنگ نمایی(pleochronism) این اتفاق رخ می دهد.

با این حال اکثر افراد با این اصطلاح آشنایی لازم را ندارند.

چند رنگ نمایی از ترکیب واژه های یونانی گرفته شده است و به معنی “بیشتر (pleion)” و “chros” به معنای رنگ است.

اما نمی توان گفت که دارای چند رنگ است، بلکه تغییر رنگ در سنگ به علت حرکت نور بر روی آن است.

چند رنگ نمایی یک اصطلاح عمومی است به فرآیندهای چند رنگ تابی(dichroism) و سه رنگی(trichorism) اشاره می کند.

چند رنگ تابی در نگین های یک طرفه با محور تک نوری یافت می شود

و در سه رنگی ها دو قطب با دو محور بصری یافت می شود.

هنگامی که نور معمولی بر روی نگین های یک طرفه می تابد، طول موج مشخصی از نور جذب می شود.

در حالی که در امتداد محور نوری، یک رنگ در جهت آن و رنگ های مختلف در زاویه دیگر قرار می گیرد.

علت اصلی پدیده چند رنگ نمایی جذب طول موج های خاص نور است.

این فرایند جذب و برخورد انتخابی منجر به انتقال نور می شود که حالت چند رنگ نمایی را نشان می دهد.

از جمله شرایط لازم برای رخ دادن این پدیده، ضخامت و ساختار بلوری است.

دوم اینکه خواص شیمایی سنگ باید به اندازه کافی قوی باشد تا اثر را ببینید.

این پدیده رنگ را بر روی سطح سنگ به دو جزء مختلف تقسیم می کند، پرتو عادی و پرتو قطبی شده که بسیار برجسته است.

هنگامی که  انواع طول موج های نور در سرعت های مختلف حرکت می کنند و در جهات مختلف در یک سنگ جذب می شود و

زمانی که پرتو ها از سنگ خارج می شوند رنگ های مختلفی تولید می کنند.

با رخ دادن این اتفاق به نظر می رسد که سنگ از چند رنگ مختلف ساخته شده است.

اما اساسا توانایی سنگ برای جذب طول موج های مختلف نور رنگی است که از جهت های مختلف مشاهده می شود.

رنگ های آن بستگی به مسیر نوری مشاهده شده دارند.

این پدیده را می توان از طریق مثال زیر درک کرد.

اگر همه نورها به غیر از سبز و آبی در یک سنگ جذب شوند، آن را سبز رنگ نشان می دهند.

اگر یک سنگ تمام نور را به جز رنگ زرد جذب کند، رنگ آن به رنگ زرد نمایش داده خواهد شد.

اگر نظاره گر سنگ وقتی که از جهت اول به سمت دیگر تبدیل می شود باشیم، رنگ را از سبز به زرد تغییر می دهد.

همه سنگ ها خاصیت چند رنگ نمایی را نشان نمی دهند.

به عنوان مثال سنگهای دارای ذرات ریز مساوی(isometric) مانند الماس، گارنت، اسپینل و سنگ نمک تغییر رنگ را نشان نمی دهند.

زیرا آنها دارای ساختار مشابه ظرفیت جذب نور هستند و مانع از عبور امواج نور در جهت های مختلف می شوند.

تقریبا همه سنگ های شفاف نشان دهنده چند رنگ نمایی هستند.

اکثر سنگ های چند رنگ تابی شش ضلعی، مثلث شکل و چهار ضلعی با یک جهت ساختاری در امتداد محور اصلی تقارن هستند.

در حالی که سنگ های سه رنگی، قائم الزاویه، تک شیبی با سه محور تقارن که می تواند نور را جذب کند.

گاهی اوقات برای نشان دادن رنگ یا ایجاد سنگهای جذاب تر آن ها به گونه ای طراحی شده اند تا حالت چند رنگ نمایی را داشته باشند.

یکی از ابزار های مهم برای شناسایی و بررسی مواد معدنی این است که آیا سنگ مورد نظر دارای چند رنگ نمایی می باشد یا خیر.

زمانی که از نور امواج قطبی شده در زیر میکروسکوپ  استفاده می کنیم سنگ در آن وضعیت تغییر رنگ می دهد.

بسیاری از سنگ ها، دارای چند رنگ نمایی هستند، اما گاهی تغییر رنگ، بسیار غافلگیرانه است که برای تشخیص نیاز به ابزار بصری دارد.

برخی از سنگ های قیمتی رنگ های خیره کننده ای را نمایش می دهند.

در اکثر موارد تغییر رنگ محدود به سایه ها است.

به عنوان مثال از نور بنفش روشن تا بنفش تیره متفاوت می باشد.

چند رنگ نمایی در زمانی که تغییر رنگ بسیار به چشم می خورد قوی است

و زمانی که تنها تغییر رنگ جزئی در یک سنگ وجود دارد گفته می شود ضعیف است.

نشانه های چند رنگ نمایی:

• زمانی که رنگ حقیقی سنگ تغییر کند، اگر یک سنگ از جهات مختلف آبی یا قرمز دیده شود.
• زمانی که شدت تغییر رنگ زیاد باشد، اگر یک سنگ از روشن به تیره تغییر رنگ دهد.

 

تورمالین یک سنگ چند رنگ تابی است که منعکس کننده دو رنگ است

که در آن پرتو عادی جذب می شود و پرتو دو شکستی منتقل می شود.

اکثر تورمالین ها از دو رنگ یا بیشتر ساخته شده اند.

در تورمالین ها بلورهایی منفرد با پانزده رنگ یا سایه رنگ مختلف دیده می شوند.

هیچ کانی ای در طبیعت به این اندازه در رنگ های مختلف دیده نشده است.

به دلایل مختلف از جمله فرمول شیمایی پیچیده آن، تورمالین را به طور مصنوعی نمی توان تولید کرد.

مشخصات اپتیکی تورمالین و میزان نسبتا بالای شکست نور و پدیده چند رنگی قوی این کانی، ویژگی خوبی برای تشخیص این کانی است.

سنگ کوردیریت سه رنگی را نشان می دهد که نور به سه محور بلور، بنفش، نور زرد یا آبی جذب می شود.

هنگامی که کریستال ها تراش داده می شوند، لبه های محور آن، رنگ های مخلوط آبی، زرد، بنفش و زرد، بنفش و آبی  را نشان می دهد.

تانزانیت نیز یکی دیگر از سنگهای معروف چند رنگ تابی است.

که در آن  رنگی درخشان از آبی تا بنفش از منابع مختلف نور وجود دارد.

آکوامارین آبی ممکن است در صورت مشاهده از جهات مختلف کمی از صورتی به سبز  نمایان شود.

فلوراپاتیت(Fluorpatite) یک سنگ معدنی زرد است و زمانی که در طول محور مشاهده می شود آبی رنگ می شود.

برخی از سنگ های دیگر وجود دارد که نمونه هایی از چند رنگ نمایی را نشان می دهد.

این موارد شامل:

• آندالوزیتی که تغییر رنگ زرد سبز تا قهوه ای قرمز را نشان می دهد.
• زوئیزیت(Zoisite) که از رنگ صورتی تا زرد نمایان می شود.
• کانزیت(Kunzite) که از صورتی ملیح تا صورتی تیره تغییر رنگ می دهد.

• ایولیت(Iolite) که از رنگ آبی به بنفش نشان می دهد.
• خانواده سنگ های کروندوم(Corundum) که رنگ بنفش تا نارنجی را نشان می دهند.
• الکساندریت که از رنگ قرمز-بنفش تا نارنجی و تا سبز تیره نمایان می شود.

• زبرجد که رنگها را از سبز-زرد تا سبز نشان می دهد.
• بریل که رنگ بنفش را به بی رنگی نشان می دهد.
• البائیت(Elbanite) که رنگ روشن را به رنگ تیره نشان می دهد.
• کارلتونیت(Carletonite) که رنگ آبی را به بی رنگی نشان می دهد.

Adularescence

اپال به عنوان معروف ترين نوع گوهر پديده دار در ميان مردم به شمار می رود که دارای تلالو رنگين کمان است.

ايجاد اين پديده در اپال به دليل برخورد نور به کره های سيليسی که اپال را تشکيل داده اند می باشد.

گرانبها ترين اپالها دارای رنگ سياه با پديده قوی که طيف قرمز بيشتر در آن پديدار است می باشد.

مانند یک پوسته رنگ کروی شکل، هاله ای از چند رنگ نمایی با امواج رادیواکتیو سنگ را فرا می گیرد.

این هاله نمایانگر تغییر شکل کرسیتالی توسط جذب انرژی رادیواکتیو است.

همانطور که این انرژی جذب می شود، یک مرکز رنگی شدید در ترکیب سنگ ایجاد می شود.

این هاله های چند رنگ نمایی در سنگ های زرقون، مونازیت(monazite)، زنوتایم(xenotime) و آپاتیت رایج است.

زیبایی سنگ زمانی که رنگ های مختلف از زوایای مختلف را نشان می دهد افزایش می یابد.

بنابراین هنگام خرید یک سنگ قیمتی فراموش نکنید که به نوع نور نمایش داده شده در سنگ توجه کنید.

 

برای مشاهده جدیدترین جواهرات به سایت جواهری بینا مراجعه فرمایید

مترجم: آقای سلطانی