تراش زمرد

زمردگونه‌ای بریل و از سنگ‌های گران‌بها است. این سنگ که از سیلیکات آلومینیوم و بریلیوم تشکیل شده در سنگهای پگماتیت یافت می‌شود.

واژهٔ زمرد عربی‌شدهٔ «اسماراگدوس» یونانی است. که خود گویا از واژه‌ای سانسکریت به معنی سبز گرفته شده. نام اصلی فارسی آن دوال یا دوبال است. از نظر ترکیب شیمیایی و کانی شناسی، زمرد با فرمول Be3Al2(SiO3)6 از بریلیوم، آلومینیوم و سیلیکات تشکیل شده است که به همراه آکوامارین آبی، مورگانیت صورتی، هلیودور طلایی و بریل با رنگ پریده سبز به خانواده بریل تعلق دارد. بریل خالص بی‌رنگ است. اضافه شدن مقادیر ناچیزی کروم و وانادیوم، رنگ سبز زیبای زمرد را پدید می‌آورد.

حتما می دانید که یک سنگ قیمتی وقتی به چشم می آید که تراش خوبی داشته باشد، تراشی ظریف و با دقت که بتواند ارزش سنگ را بالا ببرد، این موضوع در هیچ کدامیک از سنگ ها فرق نمی کند. چه این سنگ الماس باشد چه زمرد و چه دیگر سنگ های قیمتی، تراش این نوع سنگها بسیار پر اهمیت بوده و استادکاران بسیار حرفه ای با صرف وقت زیاد سعی در متفاوت کردن این سنگها می کنند.

تراش زمرد به مدت طولانی به منظور غنی سازی سنگ های رنگی مورد استفاده قرار می گرفت. تجلی تیبل وسیع و پاویلیون عمیق در سنگ هایی با تراش زمرد، نور و مرکز درونی گوهر را به تصویر کشیده و  منجر به تعمیق و تشدید رنگ آن گوهر گشته که تاثیر مسحورکننده ای به جا می گذارد.

این نوع تراش ریشه در نخستین تراش الماس دارد. الماس سخت ترین ماده ی روی سطح زمین است، که تراش و صیقل آن در دوران کهن تقریباً  غیرممکن بود. تا قرن سیزدهم الماس هنوز به صورت تراش خورده استفاده نشده بود، تا زمانیکه گوهر تراشان کشف کردند که الماس را می توان با استفاده از پودر خود الماس تراش و صیقل داد.

تلاش های اولیه گوهرتراشان، به صورت دست ساز، منجر به  ایجاد یک جسم ۸ سطحی صاف و تیز به نام ” پوینت کات” گردید که در واقع بالغ بر هزاران سال تنها تراش موجود برای الماس بود. اولین تراش جدید در اوایل دهه ۱۴۰۰ ظهور کرد، زمانیکه تراش کاران شروع به برش بروی سطح دایره ای گوهر نمودند. سطح صاف “تیبل_ table” و تراش جدید ” تیبل کات ” نامیده شد.

از اینجا بود که تراش Old Single/Old Eight شکل گرفت که تراشی برای شکافتن ۴ گوشه ی سنگ بود. این اولین تراش های الماس، متاسفانه در انتشار هر گونه از تشعشعات گوهر و بارقه های آتشین آن به شکست برخوردند.

آزمایشات تکمیلی منتهی به تراش “کولت” (سطح زیرین و مسطح جواهری که بالای آن را به صورت چند وجهی تراشیده باشند) در قسمت تحتانی سنگ شد. این تراش فست های وسیع در بازتاب نور داخل الماس موثر بوده که به موجب آن شفافیت و درخشانی آن افزایش می یافت.

در نهایت، ۸ تراش فست بیشتر”  تیبل کات ” را اصلاح کردند. این تراش فست های باریک و دراز به انتهای هر لبه از تیبل و هر پاویلیون اضافه گشته تا در نتیجه تلالوء الماس افزون شود. این تراش های جدید که تراش استپ (Step cut) یا تراپ کات (Trap cut)  نامیده می شوند همچنان توسط گوهرتراشان مدرن استفاده می گردد. تراش استپ کات  ایجاد اشکال چندوجهی از جمله  مربع، مثلث  و لوزی و… را ممکن می سازد.

زمرد در تاریخ

باستانیان عقیده داشتند این گوهر برای صاحب خود پاکدامنی و نجابت به ارمغان آورده، او را از ارواح شیطانی مصون می‌دارد. در یونان باستان، زمرد بسیار مورد احترام بود ولی در روم کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت و به ندرت کاربرد پیدا می‌کرد. در تورات زمرد یکی از سنگهای زیربنای شهر بیت المقدس معرفی شده، بدین جهت نزد قوم بنی اسرائیل ارج و قرب خاصی دارد. باید توجه داشت که در گذشته‌های دور، گوهرهای اصل بیش از آنکه به عنوان زیور استعمال شوند، جنبه دارویی داشتند و پزشکان، خوردن یا تنقیه پودر و جوشانده آنها را تجویز می‌کردند. به ویژه برای زمرد خاصیت دارویی و شفابخشی بیش از گوهرهای دیگر قابل بودند مثلاً جوشانده زمرد را برای علاج سرطان یا برای علاج صرع و همچنین درمان اسهال خونی تجویز می‌کردند. پزشکان یونانی دود زمرد پودر شده و سوزانده را به باور خود برای درمان مارگزیدگی، سرماخوردگی و تنگی نفس استفاده می‌کردند. پیش از آن که عینک و ذره بین ساخت شود به منظور مطالعه و رویت اشیای ریز از یک زمرد تراش خورده استفاده می‌کردند و به آن سنگ مطالعه می‌گفتند. در برخی فرهنگها زمرد هدیه مرسوم پنجاه و پنجمین سالگرد ازدواج به شمار می‌رود. همچنین در برخی دیگر از فرهنگهای بشری زمرد به عنوان گوهر بیست و سی و پنجمین سالگرد ازدواج استفاده می‌شود. زمرد سنگ زادگان ماه مه (۱۱ اردیبهشت تا ۱۰ خرداد) در نظر گرفته می‌شود.

منابع زمرد در ایران

باغ برج کرمان: این معدن در جنوب کرمان و درمنطقه اسفند قه واقع شده است. در این منطقه نیز افراد محلی، اقدام به جمع اوری این کانی نموده، با توجه به میزان شفافیت و اندازه آن، آن را به افراد واسطه می‌فروشند. ظاهراً” این کانی، پس از خریداری به خارج از کشور ارسال شده، پس از تراش، به عنوان نوعی زمرد به کار گرفته می‌شود .