خسرو یکم (زایش ۵۰۱، مرگ ۵۷۹ میلادی) فرزند قباد یکم، معروف به خسرو انوشیروان (کسری نوشیروان، انوشه روان) دادگر، بیست و دومین شاهنشاه ساسانی، از سال ۵۳۱ تا سال ۵۷۹ میلادی بود. واژه “کسری/ کسرا” که عربی‌شده “خسرو” است و عرب‌ها آن را به طور کلی برای شاهان ایران به کار می‌بردند، پس از اشغال ایران به‌وسیله‌ی مسلمانان، در خود ایران برای نام بردن از شاهانی که نام خسرو داشتند، ازجمله خسرو انوشیروان، به کار رفت.
شروع شاهنشاهی خسرو اول آغاز درخشان‌ترین دورهٔ عصر ساسانیان بود. او مزدکیان را سرکوب کرد. اصلاحات اقتصادی و مالیاتی کارآمدی را انجام داد که باعث پر پول شدن خزانه شاه و به طور همزمان فراهم آمدن رضایت مردم شد.
عصا و انگشتر های انوشیروان
در مورد عصا و انگشتر های انوشیروان بزرگ روایات مختلفی هست که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت:
می گویند بر عصای انوسیروان عادل ۵ خط نوشته شده بود:
خط اول: گیتی ناپایدار است هرچند در شغل او کوشی بهتر است.
خط دوم: از کهتران خود آن طلب که تو از مهتر خود طلب داری.
خط سیم: اگر همه جهان را بگیری سرانجام آن مرگ است آگاه باش که بازی نخوری.
خط چهارم: دنیا را بخور و ببخش پیش از آنکه او تو را بخورد.
خط پنجم: مزد آن کار به تو دهند که کرده باشی.
بر نگین انگشتر وی نیز دو خط نوشته بود:
اول: کم آزاری و نیکوکاری و بردباری اختیار کن.
دوم: اگر صد هزار سال در دنیا باشی مرگ را فراموش مکن و همه وقت بیاد بیاور.
و در روایتی دیگر آمده:
گویند بر نگین انگشتر انوشیروان این کلمات منقوش بود : آنجا که جور سلطان بود آبادانى صورت نپذیرد . (ربیع الابرار:۲/۸۱۹)
دکتر محمود آبادی نویسنده کتاب تاریخ ایران در عهد ساسانیان در مصاحبه خود با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) بیان کردند:
“در روایتی که از انوشیروان وجود دارد این است که روی نگین انگشتر وی جمله زیبای «به مه نه مه به» به معنای «بهتران مهترند نه مهتران بهتر» نوشته شده بود و این نشان از شخصیت والای فرهنگی وی بوده است. این در حالی است که درباره شخصیت خسرو انوشیروان در کتاب‌ها خیلی پرداخته نشده است و این نکات ارزشمند بازتاب داده نمی‌شود. “
از ابوالحسن علی بن حسین مسعودی(د. ۳۴۵هـ)، در اثر معروف مروج الذهب قسمت ذکر شاهان ساسانی آمده:
انوشیروان چهار انگشتری بر دست داشت :
اولین انگشتر مخصوص مالیات بود که نگین آن عقیق بود و نقش عدالت در هنگام گرفتن مالیات بر آن نقش بسته بود .
دومین انگشتر مخصوص املاک بود که نگین اش فیروزه بود و نقش آبادی بروی آن نقشه بسته بود .
سومین انگشتر مخصوص مخارج بود که نگین یاقوت سرمه ای داشت که با نقش تامل و صبر مزین شده بود .
چهارمین انگشتر مخصوص برید بود که نیگن اش یاقوت سرخ بود و همچون آتش می درخشید و نقش امید بر روی ان نقش بسته بود .
متاسفانه ما ایرانیان به تاریخ خودمان هیچ حساسیتی نداریم و نسبت به آن بی توجه هستیم، امیدواریم که با نشر و اشتراک گذاری اینگونه مطالب نقشی در بازیابی و بازخوانی تاریخ ایران داشته باشیم و این چنین پادشاهان بزرگ و خردمند تاریخ خود را به همگان معرفی کنیم.
