راه های تجربی گذشتگان برای شناخت سنگ های جواهر

یکی از مهمترین تخصص های کانی شناسی ، شناخت جواهرات اصل از شبه جواهرات بدلی است و به لحاظ اهمیت تمیز و باز شناسی اصل از بدل است که حافظ گله می کند ؛

آه آه از دست صرافان گوهر ناشناس هر زمان خر مهره را با دُر برابر می کنند

درقدیم شناخت تجربی، ملاک تمایز ودرجه بندی سنگ ها بود. و اهم معیار های آن عبارت بودند از : درخشندگی و بازتاب های ظاهری نور همچون تلاء لوء و شفافیت یا کیفیتِ رنگ که از آن در بسیاری از نگین ها به آب دار بودن تعبیر می شد.

وهمچنین وزن مخصوص ، درجه ی سختی و نوع تبلور کلوخه های طبیعی . در مورد نگین های تراش داده شده به اصالتِ مقطع و لبه ی تراش ها و چگونگی تراش سنگ نیز توجه می شد. زیرا در مقایسه ی تراش نگین ها ، خطوط مقطع ها و لبه ی تراش ها عموماً در نگین های اصل تیزو سالم است ولی در نگین های مصنوعی منحنی یا لب پَر و خُرد شده اَست.چون سطح نگین های مصنوعی آسیب پذیر ترند .

همچنین، وزن مخصوص و درجه ی سختی ، از عواملی است که در شناخت تجربی مورد توجه واقع می شد. عمدتاً همه ی سنگ های جواهر دارای وزن مخصوصی از 5/2 تا 4 = gr/cm هستند . بنابر این ، متناسب نبودن حجم ( یا دامنه ی نگین ) با وزن آن نشانه ی غیر طبیعی بودن آن اَست. نکین های قیمتی و نیمه قیمتی اگرچه ممکن است در ظاهرو رنگ با مشابه خود یکسان باشند ، ولی دروزن مخصوص تفاوت دارند.

مثلاً : نگین های پولیستری ، از وزن مخصوص بسیار کمتری برخوردارند . و وزن مخصوص نگین های شیشه ای نسبت به کانی های جواهر مشابه خود کمتر اَست. درجه ی سختی اَکثر سنگ های جواهر قیمتی بیش از 5/6 موس (Mohs ) است. مقاومت وعدم سایش نگین های گران بها در برابر عوامل خارجی ، از علل تمایز و مقبولیت آن به شمار می آید. یکی از راه های تشخیص کانی های جواهر از یکدیگر و تمیز اصل از بدل آن ، خراش دادن نگین با جسم مشابه یا سخت تر وبررسی تأثیر سایش آنها است ؛ که در گذشته بسیار رایج بود. نگین های اصل با درجه ی سختی بیش اَز 5/6 سطح شیشه ها را خط انداخته و در مقابل سایش های سوهان آهنی تا حدودی مقاوم هستند.

دوام طبیعت خنک ومطبوع کانی ها یکی دیگر از ملاک های تجربی در گذشته بود ؛ به طوری که کانی های اصل دیر تر تحت تأثیر حرارت بدن و دست واقع می شوند و خنکی خود را بیشتر حفظ می کنند. به این ویژگی ، خاصیت رفع عطش یا خنکی می گفتند.